Help: de Commissaris van de Koning schiet met scherp! (lange versie)

Het is nog al wat – al die misdragingen van Hou Friesland Mooi. Althans volgens de heer Brok, Commissaris van de Koning in Fryslân. We zouden insinueren, ons niet houden aan de regels van fair play, niet met feiten komen en het debat “onhygiënisch” maken. En dat alles omdat we van plan zijn de rechter te verzoeken een voorlopig getuigenverhoor te gelasten om antwoord te krijgen op de vraag wat Gedeputeerde Staten (GS) wist over de omvang van Windpark Fryslân (WPF) in het IJsselmeer toen GS op 18 juli 2018 aan de Staten vroeg akkoord te gaan met de bouw van Nij Hiddum Houw (NHH) bij de Kop Afsluitdijk.

Voor het waarom van die stap: zie onze website (www.houfrieslandmooi.nl) en de berichten in deze en andere kranten en media. Kort gezegd draait het om deze vraag: wist(en) GS of leden van GS op die datum al dat WPF zoveel groter zou worden dan gedacht dat NHH helemaal niet meer nodig was om te voldoen aan de afspraken met het Rijk, te weten: het realiseren van 530,5 MW windvermogen in 2020.  Is er informatie achter gehouden om NHH er door te krijgen in Provinciale Staten? En zo ja, zijn de besluiten van 18 juli dan wel rechtmatig?

De Partij voor de Dieren vroeg ook om opheldering, maar kreeg een nietszeggend antwoord omdat er niet wordt ingegaan op de hamvraag: wat wist(en) GS of leden van GS op 18 juli over de omvang van NHH? Na dat ontwijkende antwoord bleef het stil in de Staten en dus besloten wij uiteindelijk de koe bij de horens te vatten en naar de rechter te stappen in een poging de waarheid boven tafel te krijgen.

Die stap is voor de Commissaris van de Koning kennelijk reden om met scherp op ons te gaan schieten. Waarvoor we hem “dankbaar” zijn want door zich op deze manier tot partij te maken, ontkomen we er niet aan om ook de heer Brok als getuige op te roepen – wat we eerst niet van plan waren omdat we dachten dat een Commissaris van de Koning boven de partijen staat.  Zo zegt de Provinciewet dat een Commissaris de bestuurlijke integriteit van de provincie bevordert en dat lijkt ons een ruimere opdracht dan op voorhand de leden van GS in bescherming nemen tegen burgers die de waarheid willen weten. En datzelfde wetsartikel zegt ook nog eens dat een Commissaris van de Koning toeziet op de kwaliteit van burgerparticipatie. Benieuwd te horen hoe de heer Brok die opdracht heeft uitgevoerd.

Natuurlijk realiseren we ons dat het vragen om een voorlopig getuigenverhoor een ingrijpende en verstrekkende stap is, maar dit provinciebestuur heeft het er dan ook naar gemaakt. Ter onderbouwing neem ik alleen het aspect van fair play waaraan de heer Brok zo hecht.

  • De voormalige gemeente Wûnseradiel zegde de omgeving toe dat de turbines van (het oude) Hiddum Houw op termijn zouden verdwijnen. De nieuwe gemeente Sudwest Fryslân veegde die toezegging zonder overleg met de omgeving van tafel en de provincie vindt dat prima. Fair play?
  • De provincie zegt groot belang te hechten aan draagvlak in de omgeving en richt een Omgevingsadviesraad (OAR) in om daaraan te werken. Althans dat beweert de provincie want de OAR zelf zegt het nooit tot zijn taak gerekend te hebben om aan draagvlak te werken. Fair play?
  • In het lopende Coalitieakkoord leggen partijen vast dat er geen MW bijkomt boven die met het Rijk afgesproken 530,5 MW in 2020 en nu stellen diezelfde partijen dat het toch maar mooi meegenomen is als WPF groter wordt dan de geplande 316 MW. Fair play?
  • Al vanaf 2012 is de provincie stelselmatig bezig om alle lasten van windparken te concentreren in een klein gebied tussen Makkum, Bolsward, Witmarsum en Zurich, terwijl er in de rest van de provincie helemaal niets mag, zelfs niet de dorpsmolen van Reduzum. Fair play?
  • De Provinciale Verordening Romte 2014 verbiedt gemeenten om in een bestemmingsplan ruimte te bieden voor de bouw van nieuwe windturbines, maar voor de provincie zelf geldt dat verbod kennelijk niet, althans dat lijken de huidige bestuurders te vinden. Fair play?
  • Ondanks uitspraken van de Wereldgezondheidsorganisatie van de VN dat geluidsnormen boven Lden 45 dB schadelijk zijn voor de gezondheid van mensen weigert de provincie onderzoek te laten doen naar de gezondheidseffecten van NHH voor direct omwonenden. Fair play?

Hier laat ik het maar bij. Voor meer voorbeelden van “unfair play” van de kant van de provincie: zie ons beroepschrift voor de Raad van State. Ook te vinden op onze website.

Nee, ons verwijten dat we ons niet houden aan de regels van fair play is de wereld op z’n kop zetten. Wat ons betreft is het juist fair play om naar de rechter te stappen om de feiten vast te stellen. En daar staan we niet alleen in want dit is geen actie van een stelletje rabiate tegenstanders van NHH zoals de heer Brok lijkt te denken. Voordat we tot deze actie overgingen overlegden we met een brede groep direct betrokken omwonenden en unaniem was hun oordeel dat we deze actie moesten doorzetten en dat ze daarvoor ook wilden betalen. (En om het geheugen op te frissen: we waren en zijn niet tegen het moderniseren van het bestaande windpark, maar tegen de excessieve hoogte van de nieuwe turbines).

Misschien moet de Commissaris van de Koning in Fryslân het vizier niet richten op een groepje burgers die één en andermaal bewezen hebben constructief mee te kunnen en te willen denken. En zou de heer Brok dat vizier ook eens moet richten op het functioneren van “zijn” provinciaal bestuur. Voor het functioneren van onze democratie lijkt me dat voor een Commissaris van de Koning een heel wat gewichtiger opgave dan zich boos te maken op een groepje burgers die alleen maar op zoek is naar de waarheid bij een beslissing die voor hen ingrijpende gevolgen heeft.

Laat de heer Brok zich niet richten op het symptoom – onze actie – maar op de oorzaak: dat burgers hun bestuurders niet meer onvoorwaardelijk geloven. Het gaat om veel meer dan NHH: het gaat ons ook om de vraag of we onze bestuurders kunnen vertrouwen. Met zijn frontale aanval op ons bewijst de heer Brok dat die vraag kennelijk een gevoelige snaar raakt. Of is dat ook weer een insinuatie?

Prof. em. dr. Albert Koers

Stichting Hou Friesland Mooi