snelle opkomst van lokaal opgewekte energie, vooral zonne- en windenergie, leidt ertoe dat de financiële situatie van de grote energiebedrijven in Europa `onder zware druk komt te staan'. Dat blijkt uit een onderzoek van accountants- en adviesbureau PwC onder 53 bestuurders van energiebedrijven in 35 landen.
Meer dan 90% van de door PwC geconsulteerde ceo's zegt dat de verdienmodellen van hun bedrijven die traditiegetrouw energie produceren en verhandelen op termijn niet langer houdbaar zijn. Veel investeringsbeslissingen voor nieuwe centrales zijn vele jaren geleden al genomen. De plotselinge versnelling in lokaal opgewekte groene stroom in met name Duitsland én de lage kolenprijzen hebben de bedrijven verrast en kunnen grote gevolgen krijgen voor hun voortbestaan.
`Het is de vraag of de sector op tijd in staat is zich aan te passen aan de veranderingen', zegt Jeroen van Hoof, voorzitter van de Europese energiegroep van PwC. `Tot nu toe heeft niemand het antwoord gevonden. Het biedt geen rooskleurig beeld.'
Volgens Van Hoof staan alle seinen op rood. `Er wordt ingezet op meer efficiency en prestatieverbeteringen, maar daar kopen ze hoogstens tijd mee. Lokale opwek, de doorbraak van nieuwe technologieën en veranderend gedrag van consumenten zetten de energiewereld op zijn kop.'
Ook de grootschalige doorbraak van nieuwe technieken zal volgens PwC de druk op de verdienmodellen opvoeren. Bijvoorbeeld het omzetten van overtollige zonne- en windenergie in gas. Deze techniek, die nu al kleinschalig mogelijk is, zou in één keer het opslagprobleem van duurzame opwekking kunnen oplossen en de markt opnieuw fundamenteel veranderen.
De bevindingen van PwC sluiten naadloos aan bij de noodkreet die tien ceo's van de grotere Europese energiebedrijven vorige week lieten horen. Door versnippering van de Europese markten en grootschalige subsidies voor duurzame opwekking is er sprake van een grote overcapaciteit aan stroom ontstaan. Grootschalige stroomstoringen, zogeheten blackouts, zijn volgens de ceo's in de toekomst onafwendbaar doordat de energiebedrijven niet meer investeren en het zich niet meer kunnen permitteren centrales open te houden om fluctuaties in wind- en zonne-energie op te vangen. De energiebazen doen de komende tijd alle belangrijke Europese hoofdsteden aan voor gesprekken met de regeringsleiders, zo ook met premier Rutte. Zij eisen meer sturing vanuit Brussel om marktverstoringen op te lossen en pleiten voor de afbouw van het
subsidiëren van rendabele groene energie, zoals wind op land. Een van de tien energiebazen, Gertjan Lankhorst, ceo van gashandelsmaatschappij GasTerra, zegt in een gesprek met deze krant dat het `onvermijdelijk is dat er energiebedrijven zullen omvallen'. Hij roept overheden op na te denken over maatregelen voor het slechtst denkbare scenario, het uitvallen van de stroom. `Faillissementen horen bij een markt in transitie, maar zijn we daar wel klaar voor? Ik bedoel: hebben we het dan over een marktprobleem of over een systeemcrisis?'
Volgens Ron Wit, die binnenkort de overstap maakt van directeur energie bij stichting Natuur & Milieu naar directeur Public Affairs bij energiebedrijf Eneco, `huilen de energiebedrijven veel krokodillentranen'. Hij wijst erop dat bedrijven van verkeerde veronderstellingen zijn uitgegaan. `In Nederland hebben we op dit moment circa 10% hernieuwbare elektriciteit, terwijl de overcapaciteit aan opgesteld vermogen meer dan 50% bedraagt. Deze getallen tonen al aan dat het vooral eigen investeringsbeslissingen waren die hebben geleid tot de varkenscyclus waar we nu mee te maken hebben.'
Waarschuwing Verdienmodellen van energiebedrijven zijn niet langer houdbaar
Afbouwen `Rendabele groene energie, zoals wind op land, heeft geen subsidie meer nodig'